Wereldmodel, Betekenis en Persoonlijke Realiteit

De vorige blog ging over de subjectieve ervaring. De subjectieve ervaring is wat iemand ervaart en voelt bij een bepaalde gebeurtenis.
Deze keer ga ik in op de NLP begrip 'wereldmodel' en op wat ik bedoel met 'persoonlijke realiteit'.

Het wereldmodel

In NLP kringen worden de termen wereldmodel en ook model van de wereld heel vaak gebruikt. Maar wat bedoelen we precies met deze termen?
Toen ik ooit NLP leerde werd mij uitgelegd dat iemands wereldmodel de manier is waarop die persoon naar de wereld kijkt. Het wereldmodel is blijkbaar een bepaald gezichtspunt. Maar naarmate ik meer over NLP leerde, werd voor mij duidelijk dat dit geen correcte uitleg is.

In hun boek ‘The Structure of Magic deel 1 (1975) leggen Bandler & Grinder uit wat zij bedoelen met ‘Model of the world’, zoals de oorspronkelijk Engelse term luidt.
Hun uitleg is: op basis van informatie uit hun omgeving creëren mensen in hun denken een model van wat de werkelijkheid is. Dit model is een interpretatie van de externe werkelijkheid, maar is niet die externe werkelijkheid. Dit interne model wordt model of the world of in het Nederlands wereldmodel genoemd. Ook weer volgens Bandler en Grinder stuurt het wereldmodel iemands gedrag aan. 

De uitleg door Bandler en Grinder van wereldmodel geeft mij het idee dat dit begrip meer is dan alleen een bepaald gezichtspunt. Tegelijkertijd vind ik wat Bandler en Grinder beschrijven veel te vaag, want wat bedoelen ze nu precies met het interne model over de buitenwereld. Is dit interne model ook de interne beleving? Want dan zouden wereldmodel en subjectieve ervaring hetzelfde zijn. Is wereldmodel dan toch iets dat meer naar buiten is gericht en de subjectieve ervaring meer naar binnen? Hoe krijgen we meer duidelijkheid?

De overeenkomst tussen een bepaald gezichtspunt en het interne model van de buitenwereld is dat er blijkbaar een bepaalde betekenis wordt gegeven aan dat gezichtspunt en aan dat interne model. Als iemand een bepaalde kijk op de wereld heeft, misschien wel een mening heeft, of interpreteert hoe het model de werkelijkheid zou moeten weergeven, dan moet dat wel inhouden dat die persoon daar ook een bepaalde betekenis aan geeft. 

Betekenis geven

Wat ik mis in NLP is het betekenis geven van informatie. NLP maakt geen gebruik van het begrip informatie, tenminste niet in de zin zoals informatie wordt uitgelegd door de informatietheorie, namelijk dat informatie op zich geen betekenis inhoudt.
NLP is voor een belangrijk deel gebaseerd op het feit dat we gebruik maken van onze zintuigen. Alles wat we zien, horen, voelen, proeven of ruiken is informatie. Informatie is de basis voor het creëren van een interne representatie, van de interne ervaring en van het wereldmodel. Pas op het moment dat informatie betekenis krijgt kan een interne ervaring ontstaan. Want wat zou je moeten voelen, beleven als iets geen betekenis heeft en wat is de waarde van een wereldmodel als je niet weet wat je relatie met de buitenwereld is. 

Zonder betekenis kan de subjectieve ervaring niet bestaan. In het vorige blog lees je meer over hoe het proces voor de subjectieve ervaring werkt. Het wereldmodel kan niet bestaan zonder dat informatie betekenis heeft gekregen. Informatie betekenis geven is essentieel om te kunnen reageren op een bepaalde gebeurtenis of situatie. Bedenk hierbij wel dat het proces van betekenis geven iets is dat voor het grootste deel op onbewust niveau plaatsvindt.

Voorbeeld

Iemand doet iets en zegt iets tegen je en je voelt dat je verdrietig wordt. De informatie (wat zie en hoor je) komt bij de ander vandaan. De reactie die je voelt is verdriet. Op dat moment creëer je waarschijnlijk ook de gedachte, mening, dat de ander jou verdrietig maakt. Vanuit jouw gezichtspunt is de ander de oorzaak voor jouw verdriet.

“Jij maakt me verdrietig”

In dit voorbeeld is de interne ervaring verdriet. De overtuiging is dat de ander het helemaal verkeerd heeft gedaan. Je reactie, dat wat je denkt over de ander, is gebaseerd op de betekenis die je onbewust aan de ontvangen informatie hebt gegeven. Wat door Bandler en Grinder het wereldmodel wordt genoemd, noem ik het proces van denken. In ons denkproces verwerken we informatie, geven daar (meestal onbewust) betekenis aan en vervolgens wordt een reactie in gang gezet.

Als NLP-er weet je dat deze conclusie ‘jij maakt mij verdrietig’ niet waar is. Het is iemands eigen interpretatie die het gevoel van verdriet heeft gecreëerd. Wij creëren onze emoties helemaal zelf.

Werkelijkheid

De subjectieve ervaring is wat we meemaken en wordt daarom gezien als dé werkelijkheid. Maar eigenlijk is de subjectieve ervaring een persoonlijke werkelijkheid. Mensen beseffen niet dat hun werkelijkheid geen universele werkelijkheid is, maar een persoonlijke werkelijkheid.
Dat verklaart ook waarom mensen een verschil van mening kunnen hebben over wat waar is. Vanuit het gezichtspunt van hun eigen werkelijkheid denken mensen dat iets waar is. Het is hun persoonlijke waarheid. De woorden werkelijkheid en waarheid krijgen op die manier dezelfde betekenis.

Persoonlijke realiteit

Als ik met mensen werk, ze coach, ze adviseer of ze NLP leer, maak ik liever gebruik van de term 'persoonlijke realiteit'. Het woord ‘realiteit’ omschrijft wat mensen meemaken, tegelijkertijd is realiteit niet per sé de waarheid. Persoonlijke realiteit is een afgeleide van de werkelijkheid, heel specifiek voor die ene persoon.

Persoonlijke realiteit heeft betekenis voor iemand, het omschrijft helemaal iemands ervaring. De subjectieve ervaring en het wereldmodel zitten allemaal ingebouwd in persoonlijke realiteit. Daarom vind ik persoonlijke realiteit een veel betere term om te gebruiken dan wereldmodel.

Tot slot

De ene term is niet beter dan de andere. We gebruiken woorden om te kunnen communiceren, om anderen iets duidelijk te maken. Bepaal voor jezelf welke woorden of termen door een ander het best begrepen worden en dat kan natuurlijk elke keer weer anders zijn.

De term wereldmodel blijft voor mij toch nog een vaag begrip, er mist gewoon teveel. De beste uitleg lijkt nog te zijn dat het iemands gedachten zijn over iets. De logische volgende vraag is dan natuurlijk “wat zijn gedachten precies?”